Profil badawczy

Instytut Germanistyki – jednostka naukowo-dydaktyczna w strukturze Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego z siedzibą w budynku Wydziału Filologicznego przy alei mjr. W. Kopisto 2B w Rzeszowie – w obecnej strukturze od dnia 1. stycznia 2025 roku.

Działalność badawcza Instytutu prowadzona jest w ramach dwóch zakładów:

  • Zakładu Językoznawstwa Germanistycznego i Translatoryki,
  • Zakładu Komunikacji Specjalistycznej i Językoznawstwa Ogólnego,

oraz trzech pracowni:

  • Pracowni Językoznawstwa Teoretycznego i Kontrastywnego,
  • Pracowni Glottodydaktyki i Komunikacji Interkulturowej,
  • Pracowni Literatury i Kultury Krajów Niemieckojęzycznych.


GŁÓWNE KIERUNKI BADAŃ

Badania naukowe prowadzone w Instytucie Germanistyki koncentrują się na dwóch dyscyplinach nauk humanistycznych: językoznawstwie oraz literaturoznawstwie. Zakres tematyczny obejmuje m. in.:

  • językoznawstwo ogólne i kontrastywne,
  • translatorykę i przekładoznawstwo,
  • semantykę, pragmalingwistykę i stylistykę,
  • komunikację i dyskurs specjalistyczny,
  • glottodydaktykę oraz edukację i komunikację interkulturową,
  • historię i współczesność literatury niemieckojęzycznej XX i XXI wieku,
  • studia kulturowe i genderowe.


ZAKŁAD JĘZYKOZNAWSTWA GERMANISTYCZNEGO I TRANSLATORYKI

W powołanym do życia w 2013 roku Zakładzie Językoznawstwa Germanistycznego i Translatoryki (do 2019 roku pod nazwą Zakład Pragmalingwistyki i Translatoryki) prowadzone są badania nad wybranymi aspektami z zakresu lingwistyki tekstu i dyskursu, translatoryki, problemów przekładu, a także zjawisk językowych w ujęciu kontrastywnym. Główne kategorie, rozważane pod kątem teoretycznym oraz metodologicznym, dotyczą obszarów semantyki i pragmalingwistyki.

Do wybranych zagadnień i tematów badawczych, rozpatrywanych głównie w kontekście interlingwalnym oraz translatorycznym, należą: profilowanie i ramowanie w dyskursach, dyskurs na rzecz porozumienia, dyskursy specjalistyczne (ekonomiczne i medyczne), metajęzyk, metafora (jako zjawisko semantyczne), eufemizm i dysfemizm jako narzędzia profilowań, ponadto szeroko rozumiana frazeologia, styl i stylizacja oraz wybrane zjawiska kulturowe oraz ich znaczenie dla języka, komunikacji i przekładu.

Na potrzeby refleksji nad przekładem wyjaśnianie są przede wszystkim istotne aspekty lingwistyki ogólnej i kontrastywnej, m. in. z perspektywy kognitywnej i pragmalingwistycznej.

Członkowie zakładu są autorami wielu publikacji naukowych, licznych monografii, są współredaktorami monografii zbiorowych i artykułów poświęconych m. in. problemom semantyki i pragmatyki komunikacji, frazeologii, lingwistyki tekstu, w tym tekstu specjalistycznego, leksykografii oraz translatoryki.


ZAKŁAD KOMUNIKACJI SPECJALISTYCZNEJ I JĘZYKOZNAWSTWA OGÓLNEGO

Jego działalność koncentruje się na badaniach nad językiem w kontekście komunikacji specjalistycznej oraz zagadnień związanych z językoznawstwem ogólnym.

Główne obszary badawcze zakładu obejmują:

  • analizę dyskursu specjalistycznego (prawnego/prawniczego, ekonomicznego i medycznego),
  • badania nad strukturą informacyjną tekstów specjalistycznych,
  • sieci tekstów,
  • metafory konceptualne w tekstach specjalistycznych,
  • przekład tekstów specjalistycznych,
  • wybrane zagadnienia z fonetyki i fonologii języka niemieckiego,
  • fonoleksykografię.


PRACOWNIA LITERATURY I KULTURY KRAJÓW NIEMIECKOJĘZYCZNYCH

Badania nad literaturą niemieckojęzyczną w Rzeszowie prowadzone są od lat 70-tych XX wieku. Od samego początku częścią rzeszowskiej germanistyki był Zakład Literatury Niemieckiej, a obecnie Pracownia Literatury i Kultury Krajów Niemieckojęzycznych. Do nadrzędnych zadań Pracowni Literatury i Kultury należy prowadzenie działalności badawczej i naukowej, której celem jest popularyzacja literatury niemieckojęzycznej w kraju, pogłębianie wiedzy na temat literatury niemieckiego obszaru językowego, uwrażliwianie i poszerzanie światopoglądu odbiorców. Realizowane w ostatnich latach prace badawcze miały na celu upowszechnianie wiedzy o literaturze, kulturze i języku. Aktualnie głównym tematem badawczym są tendencje i motywy literatury niemieckojęzycznej XX i XXI wieku ze szczególnym uwzględnieniem kontekstów kulturowych, historycznych i globalizacyjnych.


PRACOWNIA JĘZYKOZNAWSTWA TEORETYCZNEGO I KONTRASTYWNEGO

Główne obszary badań naukowych:

  • gramatyka kontrastywna niemiecko-polska,
  • synchroniczne i diachroniczne badania z pogranicza składni, semantyki i pragmatyki,
  • językoznawstwo generatywno- transformacyjne,
  • podstawy modularnej teorii języka i gramatyki uniwersalnej,
  • formalne procedury w lingwistyce,
  • semantyka modelowo-teoretyczna i formalna,
  • językoznawstwo ogólne i stosowane,
  • leksyka austriackiej odmiany języka niemieckiego,
  • tendencje rozwoju semantycznego leksyki dialektu miejskiego Wiednia na tle standardowych odmian języka niemieckiego w Austrii i Niemczech,
  • wpływy austriackiej odmiany języka niemieckiego na XIX-to wieczny polski język urzędowy okresu silnej germanizacji Galicji,
  • zapożyczenia leksykalne z austriackiej odmiany języka niemieckiego do XIX-to wiecznej polszczyzny,
  • nazewnictwo ulic Wiednia,
  • kontakty polsko-austriackie – szczególnie recepcja obecności Polaków w Wiedniu,  nazwisk i imion w Austrii.


PRACOWNIA GLOTTODYDAKTYKI I KOMUNIKACJI INTERKULTUROWEJ

Badania prowadzone w ramach Pracowni, obejmujące perspektywę glottodydaktyczną oraz interlingwalną i interkulturową, dają się przyporządkować do następujących, bardziej szczegółowych obszarów/nurtów badawczych.

Glottodydaktyka:

  • teoria i praktyka nauczania języków obcych (głównie języka niemieckiego jako obcego) – przede wszystkim refleksja językowo-kulturowa w uczeniu się i nauczaniu języków obcych, nauczanie interkulturowe, nowe media w edukacji językowej, literatura w uczeniu się i nauczaniu języków obcych,
  • kształcenie nauczycieli języków obcych oraz doskonalenie zawodowe czynnych zawodowo nauczycieli,
  • polityka językowa w Polsce.

Komunikacja interkulturowa:

  • problemy komunikacji interkulturowej,
  • badania nad stereotypami i uprzedzeniami narodowymi (głównie w kontekście stosunków polsko-niemieckich) i rasowymi.

Przekładoznawstwo:

  • przekład literacki,
  • dydaktyka przekładu,
  • przekład jako transfer interkulturowy.

Językoznawstwo ogólne i kontrastywne:

  • gramatyka kontrastywna niemiecko-polska (w tym zwłaszcza kwestia determinacji frazy nominalnej),
  • gramatyka kontrastywna polsko-niemiecka i angielsko-niemiecka,
  • zmiany leksykalne w języku niemieckim w XX i XXI wieku,
  • gender studies.

Fonetyka niemiecka:

  • fonoleksykografia,
  • fonodydaktyka.