ADRESAT:

Marszałek Sejmu RP

SPRAWA:

Stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami

UZASADNIENIE:

W dniu 16 października br. wpłynął poselski projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który niezwłocznie został skierowany do konsultacji społecznych[1]. Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku wraz z Polskim Forum Seniorów z uwagą śledzi proces legislacyjny związany z tym projektem, uznając go za istotny element polityki społecznej państwa. Celem ustawy jest systemowe uregulowanie dostępu do ważnej formy wsparcia, jaką jest asystencja osobista, polegająca na indywidualnym towarzyszeniu i pomocy osobom z niepełnosprawnościami w wykonywaniu codziennych czynności, których nie są one w stanie realizować samodzielnie. Projekt ustawy określa w szczególności:

• warunki nabywania prawa do asystencji osobistej,
• zadania asystentów osobistych,
• zasady realizacji asystencji osobistej,
• zasady nadzoru i kontroli nad realizacją usług,
• zadania organów władzy publicznej w tym zakresie,
• zasady finansowania świadczeń.

Usługa asystencji osobistej umożliwia osobom z niepełnosprawnościami podejmowanie autonomicznych decyzji dotyczących ich codziennego życia, wspiera w pełnieniu ról społecznych i zawodowych oraz skutecznie przeciwdziała dyskryminacji – wyrównuje szanse, wzmacnia podmiotowość i zapobiega wykluczeniu społecznemu. Ma także kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego i dobrostanu osób z niepełnosprawnościami – ogranicza poczucie zależności od innych oraz sprzyja budowaniu samodzielności.

Zauważyć należy, iż dotychczasowe rozwiązania w obszarze asystencji osobistej miały zasadniczo charakter doraźny (np. konkursowy, regionalny), co nie gwarantowało powszechności i stabilności dostępu do tej formy wsparcia. Brak systemowego uregulowania tej kwestii godzi nie tylko w osoby z niepełnosprawnościami ale również wyjątkowo negatywnie wpływa na ich rodziny i opiekunów – w tym na znaczną grupę seniorów, którzy często od wielu lat sprawują całodobową opiekę nad swoimi dorosłymi, niesamodzielnymi dziećmi. Dla wielu seniorów opieka ta staje się główną, a nierzadko jedyną pełnioną rolą społeczną, która wymusza rezygnację z aktywności zawodowej, społecznej, a także z zaspokajania własnych potrzeb zdrowotnych i życiowych. Skutkuje to narastającym obciążeniem fizycznym i psychicznym, poczuciem izolacji społecznej oraz ryzykiem ubóstwa opiekunów. Wielu seniorów wskazuje również na brak możliwości odpoczynku od obowiązków opiekuńczych oraz brak narzędzi wsparcia, które pozwoliłyby im zachować równowagę życiową i godność osobistą. W tym kontekście systemowe wprowadzenie asystencji osobistej pozwoliłoby odciążyć opiekunów, umożliwiając im m.in. załatwienie codziennych spraw, podjęcie pracy, uczestnictwo w życiu społecznym czy zadbanie o własne zdrowie.

Proponowane w ustawie rozwiązania sprzyjają również realizacji zobowiązań wynikających z art. 19 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, ratyfikowanej przez Polskę w 2012 r. Dokument ten gwarantuje osobom z niepełnosprawnościami prawo do niezależnego życia oraz pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Projekt wpisuje się również w postulaty środowisk osób z niepełnosprawnościami i organizacji społecznych, zgłaszane od wielu lat.

Usługa asystencji osobistej umożliwia osobom z niepełnosprawnościami podejmowanie autonomicznych decyzji dotyczących ich codziennego życia, wspiera w pełnieniu ról społecznych i zawodowych oraz skutecznie przeciwdziała dyskryminacji. Wyrównuje szanse, wzmacnia podmiotowość i zapobiega wykluczeniu społecznemu. Ma także kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego i dobrostanu osób z niepełnosprawnościami – ogranicza poczucie zależności od innych oraz sprzyja budowaniu samodzielności.

Mając na uwadze powyższe fakty i okoliczności Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku po konsultacji z Polskim Forum Seniorów pozytywnie ocenia kierunek regulacji zawarty w projekcie ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, dostrzegając w nim realną szansę na poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin, w tym dużej grupy seniorów – opiekunów. Wprowadzenie ustawy daje szansę na:

• odciążenie opiekunów rodzinnych, w tym seniorów, poprzez wprowadzenie profesjonalnego i stałego wsparcia świadczonego przez asystentów,
• zapobieganie przedwczesnemu wypaleniu opiekuńczemu oraz problemom zdrowotnym opiekunów,
• stworzenie warunków do godnego życia osób z niepełnosprawnościami w lokalnych społecznościach,
• wzmocnienie solidarność międzypokoleniowej i odpowiedzialności społecznej państwa.

Wyrażamy nadzieję, że dalsze prace parlamentarne nad projektem ustawy uwzględnią głosy strony społecznej oraz potrzeby seniorów – opiekunów, a ostateczne przyjęcie ustawy stanie się ważnym krokiem w kierunku budowy nowoczesnego, empatycznego i solidarnego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w Polsce.