Rekomendacja wsparcia Uniwersytetów Trzeciego Wieku i organizacji senioralnych w zakresie upowszechniania i popularyzacji nauki we współpracy z uczelniami wyższymi publicznymi i niepublicznymi oraz środowiskiem naukowym.

ADRESAT:

Piotr Kandyba Poseł na Sejm RP, Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. UTW

Do wiadomości:

Marzena Okła – Drewnowicz Sekretarz Stanu ds. Polityki Senioralnej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

TEMAT:

Rekomendacja wsparcia Uniwersytetów Trzeciego Wieku i organizacji senioralnych w zakresie upowszechniania i popularyzacji nauki we współpracy z uczelniami wyższymi publicznymi i niepublicznymi oraz środowiskiem naukowym.

UZASADNIENIE

1. Wprowadzenie

Uniwersytety Trzeciego Wieku  (UTW) oraz organizacje senioralne pełnią kluczową rolę w aktywizacji edukacyjnej, społecznej i kulturalnej osób starszych. W obliczu dynamicznych zmian  demograficznych, technologicznych, społecznych i gospodarczych niezbędne jest tworzenie warunków sprzyjających włączaniu seniorów w rozwój nauki, upowszechnianie wiedzy, jej zrozumienie i praktyczne wykorzystanie. Współpraca UTW z uczelniami oraz środowiskiem naukowym stanowi istotny element rozwoju edukacji ustawicznej – uczenia się przez całe życie, wzmacniania kapitału społecznego oraz budowania społeczeństwa opartego na wiedzy.

Celem niniejszej rekomendacji jest wskazanie działań, które mogą wspierać te procesy oraz zwiększyć jakość i skalę popularyzacji nauki w środowisku seniorów.

2. Cele rekomendowanych działań

1)Zwiększenie udziału seniorów w działalności naukowej i akademickiej.

2)Rozszerzenie dostępu do oferty edukacyjnej uczelni wyższych dla osób starszych – słuchaczy/studentów UTW oraz członków organizacji senioralnych – w ramach „Społecznej odpowiedzialności nauki”.

3)Upowszechnianie wiedzy naukowej w formach dostosowanych do potrzeb i możliwości seniorów.

4)Wzmocnienie kompetencji cyfrowych, społecznych i poznawczych uczestników UTW.

5)Rozwój długofalowych partnerstw między uczelniami, UTW i organizacjami senioralnymi.

3. Obszary wsparcia

3.1. Organizacyjne i instytucjonalne

• rozwój stałych porozumień partnerskich – porozumień o sprawowanie patronatu naukowego pomiędzy UTW a uczelniami wyższymi,
• wyznaczanie na uczelniach koordynatorów ds. współpracy z UTW/pełnomocników Rektorów ds. UTW
• wsparcie organizacyjne i logistyczne dla UTW w zakresie planowania działań popularyzujących naukę,
• ułatwienie dostępu seniorom do infrastruktury akademickiej (sale wykładowe, biblioteki, laboratoria, pracownie komputerowe,  centra innowacji, sale gimnastyczne itp).

3.2. Edukacyjne

• wspólne opracowywanie programów wykładów i warsztatów popularnonaukowych dostosowanych do potrzeb seniorów,
• tworzenie kursów krótkoterminowych (np. mikrocertyfikaty) we współpracy z uczelniami,
• zapraszanie naukowców do udziału w wykładach, seminariach i debatach w UTW,
• rozwijanie interdyscyplinarnych projektów edukacyjnych, takich jak akademie naukowe dla seniorów, koła zainteresowań prowadzone przez pracowników naukowych, zajęcia popularnonaukowe międzygeneracyjne.

3.3. Cyfrowe

• dofinansowanie i organizacja szkoleń podnoszących kompetencje cyfrowe seniorów (obsługa aplikacji edukacyjnych, narzędzi komunikacji, platform e-learningowych),
• udostępnianie seniorom platform e-learningowych uczelni,
• tworzenie cyfrowych repozytoriów wiedzy, w tym wykładów i materiałów edukacyjnych dostosowanych dla odbiorców 60+,
• wsparcie technologiczne UTW w prowadzeniu zajęć hybrydowych.

3.4. Badawcze i rozwojowe

• zachęcanie do udziału seniorów w projektach naukowych jako partnerów społecznych (np. citizen science),
• włączanie organizacji senioralnych w konsultacje społeczne związane z kierunkami badań i innowacji,
• rozwój badań nad aktywnym starzeniem się i edukacją późnej dorosłości, prowadzonych we współpracy uczelni z UTW.

3.5. Finansowe

• zapewnienie środków na honoraria wykładowców akademickich, rozwój infrastruktury cyfrowej UTW, materiały edukacyjne i publikacje popularnonaukowe dla seniorów, organizację konferencji, festiwali nauki i seminariów skierowanych do seniorów,
• wprowadzenie konkursów grantowych wspierających innowacyjne formy popularyzacji nauki w UTW.

4. Rekomendacje dotyczące form popularyzacji nauki dla seniorów

• wykłady popularnonaukowe prowadzone przez  naukowców, ekspertów z różnych dziedzin/ i warsztaty praktyczne (np. eksperymenty, analizy, symulacje),
• spotkania z naukowcami i doktorantami w formule klubów dyskusyjnych,
• festiwale nauki dla seniorów organizowane we współpracy z uczelniami,
• Uniwersytety Otwarte dedykowane osobom 60+,
• programy międzygeneracyjne: młodzi naukowcy – aktywni seniorzy,
• wizyty studyjne w laboratoriach, bibliotekach naukowych i centrach badań,
• projekty wolontariatu naukowego seniorów (np. wspieranie badań, współtworzenie archiwów społecznych, wolontariat seniorów).

5. Spodziewane efekty

Krótko- i średnioterminowe:

• podniesienie poziomu wiedzy naukowej w środowisku senioralnym,
• wzmocnienie integracji seniorów z lokalnymi środowiskami akademickimi,
• zwiększenie liczby inicjatyw UTW opartych na współpracy naukowej,
• rozwój kompetencji cyfrowych i poznawczych uczestników UTW.

Długoterminowe:

• zwiększenie uczestnictwa seniorów w życiu społecznym i publicznym,
• budowanie  i wzmacnianie kultury uczenia się przez całe życie,
• lepsze wykorzystanie potencjału intelektualnego i doświadczenia seniorów w projektach badawczych i edukacyjnych,
• systemowe umocnienie powiązań między uczelniami a UTW i  organizacjami senioralnymi.

6. Podsumowanie

Upowszechnianie nauki wśród osób starszych wymaga stabilnych, wieloletnich mechanizmów współpracy między UTW a uczelniami wyższymi. Wsparcie instytucjonalne, finansowe i programowe umożliwi seniorom aktywny udział w życiu naukowym, pomoże  rozwijać ich kompetencje oraz wzmocni integrację między pokoleniami.  Rekomendowane działania tworzą podstawę do budowy nowoczesnej, inkluzywnej polityki edukacji osób dorosłych i seniorów oraz przyczyni się do rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy..  Wnioskujemy o takie działania, które realnie wzmocnią rozwój edukacji osób starszych oraz zapewnią trwałe miejsce UTW w krajowej polityce naukowej i edukacyjnej. Postulujemy uznanie UTW za integralną część systemu otwartego kształcenia całożyciowego (formalne i nieformalne uczestnictwo w życiu akademickim), co powinno znaleźć odzwierciedlenie w aktach prawnych, strategiach rozwojowych oraz w stabilnych źródłach finansowania.

Przedstawiając powyższe Rekomendacje Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku – po konsultacji z Polskim Forum Seniorów – w  nawiązaniu do dobiegającego końca roku 2025, Jubileuszowego Roku  50 – lecia działalności UTW w Polsce (1975-2025), zwraca się do Pana Posła na Sejm RP – Pana Przewodniczącego i całego Parlamentarnego Zespołu ds. Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Sejmie RP o udzielenie poparcia Rekomendacjom oraz o ich przedstawienie Ministrowi Nauki i Szkolnictwa  Wyższego, władzom Polskiej Akademii Nauk, Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, a także właściwym Komisjom Sejmowym i Senackim. W zarysowanym wyżej kontekście Społeczna Odpowiedzialność Nauki staje się kluczowym narzędziem łączącym środowisko naukowe, instytucje publiczne i obywateli wokół wspólnego celu – poprawy jakości życia i funkcjonowania całej wspólnoty, w tym dynamicznie rosnącej grupy osób w wieku 60+.