Dnia 1 grudnia 2025 r. w Busku-Zdroju odbyło się Forum dyskusyjne pt. „Plany zagospodarowania przestrzennego – aspekt teoretyczno‑prawny i praktyczny”. Forum było istotnym wydarzeniem dla środowiska naukowego, a także dla praktyków zajmujących się stosowaniem przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym po nowelizacji z 24 września 2023 r.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Katedrę Prawa i Postępowania Administracyjnego WPA UR, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Radomskiego oraz Stowarzyszenie IUS PUBLICUM, które wspólnie stworzyły platformę do pogłębionej debaty nad skutkami reformy planowania przestrzennego. Szczególne znaczenie miało połączenie potencjału ośrodków akademickich z doświadczeniem środowisk prawniczych i samorządowych, co pozwoliło wyjść poza schemat tradycyjnych konferencji i skupić się na realnych problemach stosowania prawa. Było to pierwsze tego typu wydarzenie oparte na nowej formule, obejmującej wystąpienia specjalistów z zakresu prawa i postępowania administracyjnego, a przede wszystkim prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego, a następnie pogłębionej dyskusji naukowców, sędziów sądów administracyjnych, przedstawicieli wolnych zawodów oraz samorządowców. Zderzenie tych perspektyw pozwoliło nie tylko zdiagnozować problemy interpretacyjne nowych regulacji, lecz także wskazać ich wpływ na procesy inwestycyjne.

W bloku wprowadzającym prelegenci poruszyli fundamentalne zagadnienia reformy planistycznej. Prof. dr hab. Bronisław Sitek przedstawił historyczną perspektywę, wygłaszając referat pt. „Od Witruwiusza do współczesnych planów zagospodarowania przestrzennego. Racjonalność, proporcja i pożytek publiczny w porządku prawnym”. Prof. dr hab. Marek Szewczyk analizował plan ogólny gminy, ujmując go jako instrument wywłaszczeń de facto i wskazując jednocześnie na jego implikacje dla praw właścicieli. Prof. dr hab. Tomasz Bąkowski wygłosił referat pt. „Aktualne i prognozowane problemy w obszarze prawa zagospodarowania przestrzenią, podkreślając wyzwania systemowe po nowelizacji. Dr Dominik Sypniewski zakwestionował konstytucyjność ograniczeń prawa własności nieruchomości w planach ogólnych, prowokując tym samym dyskusję o granicach władztwa planistycznego. Zwieńczeniem sesji był referat dr. hab. Zbigniewa Czarnika, prof. WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, poświęcony planowi ogólnemu gminy jako aktowi kształtującemu prawo do nieruchomości.

W toku dyskusji sformułowano liczne postulaty de lege lata oraz de lege ferenda oraz praktyczne rekomendacje dotyczące m.in. wzmocnienia ochrony konstytucyjnej własności nieruchomości w planach ogólnych, wprowadzenia obligatoryjnego mechanizmu odszkodowawczego za faktyczne wywłaszczenie wynikające z ograniczeń planu ogólnego.

Forum stało się przestrzenią konfrontacji najnowszych przepisów prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego z praktyką ich stosowania, w szczególności w zakresie aktualnych i prognozowanych problemów w obszarze prawa zagospodarowania przestrzenią oraz relacji między władztwem planistycznym gminy a ochroną praw jednostki.

Wypracowane wnioski stanowią istotny wkład do rozwijającej się doktryny prawa planowania przestrzennego, zwłaszcza w obszarze systemowego ujęcia gospodarki przestrzennej i jej powiązań z procesem inwestycyjnym.

Organizatorzy przewidzieli wydanie publikacji naukowej, obejmującej referaty przedstawione podczas Forum. Celem publikacji jest utrwalenie dorobku merytorycznego wydarzenia, udostępnienie wniosków de lege lata oraz postulatów de lege ferenda szerszemu gronu odbiorców oraz stworzenie trwałego punktu odniesienia dla dalszych badań nad nowym modelem planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Opracował: mgr Szymon Dubis