W dniach 25 i 27 listopada 2025 roku nasza uczelnia miała zaszczyt gościć Profesora Michaela Mosera, wybitnego językoznawcę z Uniwersytetu Wiedeńskiego, którego badania od lat wyznaczają nowe kierunki w rozumieniu historii i współczesności języków słowiańskich. Spotkania odbyły się na zaproszenie Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej, prof. dr hab. Jolanty Szempruch, która w swoim wystąpieniu podkreśliła zarówno rangę osoby Profesora, jak i wyjątkową aktualność tematów, jakie podjął.
Profesor Moser, wyróżniony m.in. tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie oraz Profesora Honorowego Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, przedstawił refleksje, które w sposób niezwykle wyrazisty łączą perspektywę historyczną z dramatycznymi realiami współczesności.

Język w cieniu wojny i polityki

Pierwsze spotkanie poświęcone było przemianom językowym zachodzącym na terytoriach Ukrainy, które od 2014 roku znalazły się pod rosyjską okupacją. Profesor Moser ukazał, jak polityka językowa staje się narzędziem wpływu, a niekiedy opresji oraz jak bardzo używanie lub eliminowanie języka narodowego może ingerować w codzienność, kulturę i poczucie tożsamości mieszkańców.
W obliczu trwającego konfliktu zbrojnego, jego słowa wybrzmiały szczególnie mocno. Profesor zwrócił uwagę na stopniowe usuwanie języka ukraińskiego z przestrzeni publicznej, manipulacyjne komunikaty dotyczące jego statusu oraz próby konstruowania nowej, „wygodnej politycznie” wizji ukraińszczyzny. Badacz przywołał również znane historyczne próby podważania istnienia ukraińskiego takie jak dyrektywa z 1863 roku twierdząca, że „ukraiński nie istniał i nie może istnieć” zestawiając je z faktami ukazującymi głębokość i bogactwo jego rozwoju. Zanalizował również rosyjską narrację, w której oficjalna „ochrona” języka rosyjskiego łączy się z podważaniem autentyczności ukraińskiego strategią znaną od dziesięcioleci, lecz obecnie realizowaną z wyjątkową intensywnością.

Polsko-ukraińskie przestrzenie spotkania

Drugie wystąpienie zabrało uczestników w świat wielowiekowych kontaktów językowych łączących Polskę i Ukrainę. Profesor Moser w niezwykle przystępny sposób pokazał, jak języki obu narodów przenikały się na przestrzeni wieków, jak współistniały w piśmiennictwie, kulturze i administracji, oraz jak wpływały na siebie w codziennej komunikacji.
Opowieść Profesora stała się przypomnieniem, że język jest żywym świadectwem historii pamięta zarówno wspólnotę, jak i napięcia, zapisuje momenty współpracy oraz burzliwe okresy sporów.
Wspólna lekcja: język jako fundament tożsamości
Choć oba spotkania dotyczyły odmiennych perspektyw jednej zanurzonej we współczesnym konflikcie, a drugiej w historycznym dialogu polsko-ukraińskim łączyło je jedno przesłanie: język jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale też przestrzenią, w której naród rozpoznaje siebie i swoje miejsce w świecie.
Profesor Moser pokazał, że walka o język jest często walką o pamięć i godność, a relacje między językami nawet jeśli nacechowane trudnymi doświadczeniami mogą stać się mostem prowadzącym ku lepszemu zrozumieniu.
Spotkania zakończyły się żywą dyskusją, w której uczestnicy dzielili się refleksjami nad słowem, historią i odpowiedzialnością, jaką niesie ich badanie. Wykłady Profesora Mosera okazały się nie tylko lekcją naukową, ale także ważnym głosem w czasie, gdy dramat Ukrainy wciąż trwa, a język, jak nigdy wcześniej, potrzebuje ochrony, dokumentacji i zrozumienia.

Dzięki wsparciu Centrum Mediów Akademickich i profesjonalnie przeprowadzonej transmisji w wydarzeniu na prośbę ukraińskich uczelni mogli uczestniczyć również studenci zdalni – z Tarnopolskiego Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Wołodymyra Hnatiuka oraz z Zachodnioukraińskiego Uniwersytetu Narodowego.