W sierpniu br. zespół naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego prowadził wykopaliska na jednym z najciekawszych stanowisk archeologicznych Podkarpacia – w Orłach (pow. przemyski). To już trzeci sezon badań w tym miejscu, który przyniósł wyjątkowe rezultaty.

Eneolityczne osiedle sprzed 5,5 tys. lat

Badania, którymi kieruje dr Dariusz Król, skoncentrowano na rozpoznaniu reliktów ludzkiej aktywności datowanych wstępnie na ok. 3650–3350 p.n.e.. Dzięki wcześniejszym pomiarom geofizycznym precyzyjnie wytypowano najbardziej obiecujące obszary wykopalisk.

Efektem prac było odkrycie kilkunastu jam gospodarczych zawierających:

• fragmenty naczyń ceramicznych (m.in. pucharów, amfor i flasz z kryzą),
• narzędzia krzemienne,
• kamienne żarna,
• szczątki zwierzęce.

– Tegoroczne badania pozwoliły nam nie tylko zidentyfikować cenne zabytki, ale także odtworzyć elementy organizacji przestrzennej eneolitycznego osiedla datowanego na ok. 3650–3350 p.n.e. Ustaliliśmy m.in. prawdopodobne miejsce jednej z chat i jej zaplecza gospodarczego – mówi dr Dariusz Król.

Średniowieczne cmentarzysko

Podczas tegorocznych prac natrafiono również na pięć średniowiecznych pochówków szkieletowych z XI–XII w. (męskich i żeńskich), zmarłych ułożonych w prostych jamach grobowych na osi wschód–zachód.

– Nie było to dla nas zaskoczenie. Już w 2023 roku odkryliśmy pierwsze średniowieczne groby, wiedzieliśmy więc, że przed dotarciem do warstw eneolitycznych możemy trafić na tego typu znaleziska – dodaje dr Król.

Interdyscyplinarne badania paleośrodowiskowe

Równolegle z wykopaliskami prowadzone są intensywne analizy paleośrodowiskowe we współpracy z zespołem dr. hab. Jakuba Niebieszczańskiego, prof. UAM. W bezpośrednim sąsiedztwie kilku eneolitycznych osad wykonano serię odwiertów i pobrano rdzenie osadów, które pozwalają odtworzyć dawne warunki środowiskowe.

– To interdyscyplinarne podejście pozwala nam łączyć dane archeologiczne i środowiskowe, dając pełniejszy obraz życia sprzed 5,5 tysiąca lat – podkreśla dr Król.

Projekt i wsparcie

Badania są realizowane w ramach projektu „Impulsy zewnętrzne, zmiany wewnętrzne: społeczności kultury pucharów lejkowatych na Wysoczyźnie Kańczuckiej w IV tysiącleciu p.n.e.”, prowadzonego w I edycji Programu Rozwoju Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Rzeszowskiego, ogłoszonej przez Rektora UR, prof. Adama Reicha.

Wykopaliska w Orłach zostały współfinansowane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Przemyślu.