Uniwersytet Rzeszowski dołączył do Konsorcjum Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej (FAMO). Organizacja wspomaga badania zapewniając m.in. dostęp do najnowocześniejszej aparatury pomiarowej dla uczonych z całej Polski.

W dniu 3.01.2022 Uniwersytet Rzeszowski został przyjęty w poczet Konsorcjum Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej (FAMO). W skład organizacji wchodzą najlepsze polskie jednostki naukowe zajmujące się fizyką atomową, molekularną i optyczną tj. Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Fizyki PAN, Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Akademia Górniczo-Hutnicza oraz Uniwersytet Gdański. Jednocześnie z UR nominację otrzymała także Politechnika Wrocławska. Na przedstawiciela Uniwersytetu Rzeszowskiego w Radzie Naukowej Konsorcjum FAMO powołany został dr hab. Rafał Hakalla, prof. UR, kierownik Laboratorium Spektroskopii Materiałów Instytutu Nauk Fizycznych, Kolegium Nauk Przyrodniczych UR.

Skrót FAMO, utworzony z pierwszych liter nazw kilku działów fizyki, funkcjonuje tradycyjnie jako łączne określenie dla tych gałęzi tej nauki, w których przedmiotami badań są: budowa atomów i cząsteczek oraz właściwości promieniowania elektromagnetycznego. Celem Konsorcjum FAMO jest dalsza integracja środowiska naukowców polskich prowadzących badania w zakresie FAMO oraz wspomaganie tych badań przez zapewnienie szerszej dostępności do najnowszej aparatury badawczej dla uczonych z całej Polski.

Przedmiotem działalności (celem) Konsorcjum jest:

• prowadzenie doświadczalnych i teoretycznych badań w zakresie fizyki atomowej, molekularnej i optycznej,
• podejmowanie wspólnych przedsięwzięć badawczych, wspieranie ambitnych, długoterminowych projektów obarczonych dużym ryzykiem, o potencjalnie dużym znaczeniu dla rozwoju fizyki atomowej, molekularnej i optycznej,
• rozszerzanie i utrzymanie zintegrowanej bazy laboratoryjnej obejmującej wysokiej klasy aparaturę naukowo-badawczą, zapewnienie dostępu do infrastruktury badawczej prowadzącym działalność naukową,
• przygotowywanie i składanie wniosków o finansowanie działalności naukowej,
• organizacja konferencji oraz szkoleń w zakresie fizyki atomowej, molekularnej i optycznej,
• przygotowywanie opinii i ekspertyz dla organów państwowych i samorządowych.

Unikatowość Laboratoriów FAMO polega przede wszystkim na koncentracji zaawansowanej infrastruktury eksperymentalnej umożliwiającej prace badawcze w zakresie fizyki atomowej, optycznej i molekularnej na światowym poziomie w kilku ośrodkach charakteryzujących się największą doskonałością naukową w tej dziedzinie. Unikatowość tej struktury polega też na tym, że powstała ona jako oddolna, dobrowolna inicjatywa środowiska związanego z tematyką FAMO, które było świadome, że dorównanie w badaniach najlepszym ośrodkom światowym wymaga połączenia wysiłków naukowych i finansowych najlepszych laboratoriów w kraju. Ośrodki te od wielu lat współpracują ze sobą, wymieniając personel i doświadczenia. Szczególnie ważna jest tu różnorodność posiadanej przez Laboratoria FAMO infrastruktury badawczej, a zarazem jej komplementarność. Pozwala bowiem na swobodne łączenie różnych technik eksperymentalnych i prowadzenie prac badawczych niemożliwych obecnie do wykonania w Polsce przez jeden tylko ośrodek. Przykładem takich prac może być na przykład konstrukcja optycznego atomowego wzorca częstotliwości. Zegar budowano siedem lat i wciąż ma być doskonalony. Obecnie zajmuje kilka pomieszczeń, a o sekundę spóźni się dopiero za 31 milionów lat. To pierwsze takie urządzenie w Polsce:

Pierwszy polski zegar atomowy (fot. innpoland.pl)

Laboratoria FAMO będą ponadto połączone jako pierwsze dedykowanymi łączami światłowodowymi z eliminacją szumów do przesyłania wzorcowego sygnału czasu i częstości z Polskiego Optycznego Zegara Atomowego. Planowane jest też dostarczenie sygnału czasu do innych laboratoriów, które obecnie na potrzeby badawcze zmuszone są do utrzymywania własnych, mniej dokładnych wzorców częstości. Jest to możliwe dzięki unikalnemu na skalę światową modelowi ogólnopolskiej badawczej infrastruktury sieciowej PIONIER, a także dzięki dobrej współpracy pomiędzy członkami Konsorcjum, a Orange Polska. Podobne sieci do przesyłania wzorcowego sygnału czasu i częstości na świecie istnieją zaledwie w kilku krajach, a i w nich składają się zazwyczaj tylko z jednego lub dwóch połączeń.

Więcej informacji: na stronach internetowych FAMO oraz Laboratorium Spektroskopii Materiałów, Instytut Nauk Fizycznych, Kolegium Nauk Przyrodniczych)

Laboratorium FAMO w Uniwersytecie Rzeszowskim (Laboratorium Spektroskopii Materiałów, Instytut Nauk Fizycznych, Kolegium Nauk Przyrodniczych)